Inhoud
Arnold Enklaar begint met het uitleggen van de begrippen waarop zijn cultuurmodel gebaseerd is: waarden, normen, meningen en culturele logica. Daarna beschrijft hij de twaalf waarden die het Nederlandse denken sturen. Nederlanders kunnen verschillende meningen hebben, als ze verschillende waarden voorop zetten of verschillende normen hanteren.
Uit de beschrijving van Belgische, Duitse, Franse en Amerikaanse auteurs blijkt dat zij voor een deel heel andere waarden hanteren dan Nederlanders. Als we praten over de Nederlandse cultuur, hebben we het over de dominante cultuur, want er bestaan binnen Nederland duidelijk regionale verschillen. Die regionale verschillen zijn terug te voeren op bepaalde maatschappelijke verhoudingen in het verleden en geven daarmee ook een sleutel om het onstaan van de Nederlandse cultuur te verklaren.
In de jaren 1960-1980 hebben zich grote culturele veranderingen voorgedaan in Nederland. Bij nader onderzoek blijkt dat het niet ging om een verandering van waarden, maar alleen om een verschuiving van normen. Onze waarden zijn veel ouder dan de 20ste eeuw. Arnold Enklaar laat zien dat de Hollanders in de 17de en 18de eeuw grotendeels dezelfde waarden hanteerden als hedendaagse Nederlanders.
Uit een analyse van de Germaanse cultuur komt vervolgens naar voren dat die geheel niet leek op de onze. De oorsprong van de Nederlandse cultuur moet dus gezocht worden in de Middeleeuwen. Door een vergelijking met cultureel verwante landen, zoals Zwitserland en Zweden, toont Enklaar aan dat het ontstaan van de Nederlandse waarden het gevolg is van bepaalde sociologische processen, die zich in sommige landen wel en in andere niet hebben voorgedaan.
Tot slot wordt aandacht besteed aan de toekomst van de Nederlandse cultuur. Waarden als moreel kompas zijn soms troeven maar soms ook valkuilen. In een tijd van verwarring is discussie over normen en waarden is niet alleen zinvol, maar ook uitvoerbaar: Nederlanders delen allemaal dezelfde waarden, over de normen die acceptabel zijn moeten we met elkaar de discussie aangaan. De mondialisering en de komst van immigranten uit andere culturen leiden tot spanningen. Wat dat laatste betreft concludeert Enklaar dat de samenleving alleen maar kan functioneren als je met elkaar dezelfde waarden deelt, en dat zijn in Nederland de Nederlandse waarden.